Nirmal AnandArjan Singh, DFC Marshal of the Air Force Arjan Singh, DFC, was one pilot who grew up in the annals of the Air Force as the first Chief for leading the force into war . He served as the 3rd Chief of the Air Staff from 1964 to 1969, leading the Air Force through the India Pakistan War of 1965 He was the first and only officer of the Indian Air Force (IAF) to be promoted to five-star rank as Marshal of the Indian Air Force, equal to the army rank of Field Marshall .
He attended the Royal Air Force College Cranwell at the age of 19 and graduated in 1939. He joined the No. 1 Squadron IAF and served in the North-West Frontier Province. In World War II, he commanded this squadron during the Arakan Campaign and was awarded the Distinguished Flying Cross. In 1945, he attended the RAF Staff College, Bracknell. After the Partition of India in 1947, he led the first fly-past of Royal Indian Air Force (RIAF) aircraft over the Red Fort in Delhi. He then commanded Air Force Station, Ambala at the rank of Group Captain. In 1950, after completing the staff course at Joint Service Defence College, Latimer, Buckinghamshire, he was promoted to the rank of Air Commodore and took over the Operational Command. In 1958, the post was upgraded to Air Officer Commanding-in-Chief at the rank of Air Vice Marshal.
After attending the Imperial Defence College in 1960, he served as the Air Officer in charge of Administration at Air Headquarters. In 1963, he took over as the Deputy Chief of the Air Staff and then as the Vice Chief of the Air Staff. He assumed office as the Chief of the Air Staff, on 1 August 1964. For his distinguished service in commanding the IAF during the Indo-Pakistani War of 1965, he was awarded the Padma Vibhushan and in 1966 became the first IAF officer to be promoted to Air Chief Marshal.
After retiring from the IAF, Singh served as a diplomat, politician and advisor to the Government of India. He served as India’s Ambassador to Switzerland, the Holy See and Liechtenstein from 1971 to 1974 and as the High Commissioner of India to Kenya from 1974 to 1977. He then served as the Lieutenant Governor of Delhi from 1989 to 1990. In January 2002, the rank of Marshal of the Indian Air Force was conferred on him , the first and only officer of the IAF to receive the honour.
Early Life
Marshal of the Air Force, Arjan Singh was born on 15 April 1919 in Lyallpur ( Faisalabad, Pakistan), a town in the erstwhile Punjab Province of British India, (Before Partition) into a Punjabi Jat Sikh family of Aulakh clan. His father was retired as a full Risaldar in the Cavalry, serving for a time as ADC to a Division Commander between 1883- 1917. His great-grandfather, Naib Risaldar Sultana Singh, was among the first two generations of the Guides Cavalry enlisted in 1854.
Singh was educated at Montgomery and Lahore and was a well-known sportsman during his college time. He was the Captain of the College swimming team and set four Punjab and four University records in swimming. He also won the All-India One-mile swimming event in 1938. Singh entered the RAF College Cranwell in 1938. There also he was the Vice Captain of the swimming, athletic and hockey teams.
At the age of 19 years Arjan Singh, was selected for training at RAF College, Cranwell and was commissioned into Royal Indian Air Force as a Pilot Officer in December 1939 after topping the Empire Pilot training course among his batch of Indian Cadets. He joined No. 1 Squadron which was then stationed at Air Force Station Kohat in the North-West Frontier Province (NWFP) and flew Westland Wapiti biplanes.
World War II,
In 1943, Singh was promoted to acting Squadron Leader and became the Commanding Officer of No. 1 Squadron. Frustrated with watch and ward duty, Singh wanted to be in the thick of action. He met the Commander-in-Chief, India, General (later Field Marshal) Claude Auchinleck during his visit to Kohat in the North-West Frontier Province and requested him to send the squadron to fight the Japanese. Singh led No. 1 Squadron into combat during the Arakan Campaign in 1944. He was awarded the Distinguished Flying Cross (DFC) in June 1944. He has displayed outstanding leadership, great skill and courage, qualities which have been reflected in the high morale and efficiency of the squadron which has won much success.
Singh relinquished command of No. 1 Squadron in December 1944, handing over to Squadron Leader Ramaswamy Rajaram, who led the squadron for the rest of the Burma Campaign. Later that year, he commanded the Indian Air Force Exhibition Flight. In February 1945, Singh was promoted to the rank of Wing Commander and in August, he was selected to attend the Staff course at the RAF Staff College, Bracknell in the United Kingdom. On his return, he commanded the Air Force Station Kohat and Air Force Station Risaldar .
Post Independence
As part of the celebrations for Independence Day on 15 August 1947, Singh, by then an acting Group Captain, led the first fly-past of RIAF aircraft over the Red Fort in Delhi. He then assumed command of the frontline Airbase Air Force Station, Ambala. He led the airbase during the Partition of India and subsequently moved to Air Headquarters in 1948 as the Director of Training. In 1949, Singh attended the Joint Service Defence College at Latimer, Buckinghamshire in the United Kingdom.
A testing time for the nation came in September 1965 when Pakistan launched Operation Grand Slam, in which an armored thrust targeted the vital town of Akhnur. When summoned to the Defence Minister’s office with a request for air support and asked how quickly the IAF will be ready for operations, with his characteristic nonchalance, “in an hour” was the reply. And truly, the Indian Air Force struck the Pakistani offensive in 45 minutes , gained air superiority over Pakistan Air Force (PAF) and helped Indian Army score strategic victories.
He was awarded the Padma Vibhushan for his leadership during the 1965 War. Arjan Singh became the first Air Chief Marshal of the Indian Air Force. After retiring in July 1969 he continued to contribute immensely for the betterment and welfare of IAF. He also continued his service to the nation as the Ambassador to Switzerland, the Holy See and Liechtenstein from 1971 to 1974, following which he headed the High Commission of India to Kenya at Nairobi from 1974 to 1977. He also served as a member of The Minorities Commission of India from 1978 to 1981 and as the Lt Governor of Delhi from 1989 to 1990.
In recognition of his services, the Government of India conferred the rank of the Marshal of the Air Force on to Arjan Singh in January 2002 making him the first ‘Five Star’ rank officer of the Indian Air Force. To commemorate his contribution to the IAF, Air Force Station Panagarh was renamed as Air Force Station Arjan Singh in 2016. His dynamic personality, professional competence, leadership and strategic vision sets him apart as an icon of the Indian Air Force.
On his return to India, in December 1950, Singh was promoted to acting Air Commodore and assumed command of the No. 1 Operational Command. In late 1952, Singh moved to the Air Headquarters and was appointed Air Officer-in-Charge. He simultaneously held the appointment of Air Officer Commanding Air Force Station New Delhi. Singh served in this appointment for three years, until December 1955.
Promoted to substantive Air Commodore, Singh again served as the AOC Operational Command, for the second time. In 1956 and led a squadron of Toofani jet fighters to Burma on a goodwill mission. Singh also served as the Chef de Mission of the Indian Contingent for the 1956 Summer Olympics held at Melbourne, Australia. In May 1958, Singh was promoted to the rank of Air Vice Marshal and continued as the head of the Operational Command. The appointment was upgraded to Air Officer Commanding-in-Chief (AOC-in-C) Operational Command. He led the Operational Command until November 1959 and has the distinction of being the longest serving head of the Operational Command.
Airial Defence College and proceeded to United Kingdom in early 1960. After completing the year-long course, he returned to India and assumed charge as the Air Officer in Charge Administration at Air Headquarters. He tenanted this appointment through the Sino-Indian War. By the end of the war, Singh took over as the Deputy Chief of the Air Staff , and in August 1963, he took over as the Vice Chief of the Air Staff .
Chief of the Air Staff
Singh was promoted to the rank of Air Marshal and took over as the 6th Chief of the Air Staff. When appointed as Chief of the Air Staff of the Indian Air Force, he was around 45 years old. After a three year stint at Bern, Singh then took over as the High Commissioner of India to Kenya in 1974. Singh spent three years heading the High Commission of India at Nairobi, till 1977. Subsequently, he served as a member of the National Commission for Minorities from 1978 to 1981.
Singh also served as the Chairman of the Indian Institute of Technology Delhi from 1980 to 1983 and was a Director of the Grindlays Bank from 1981 to 1988.On 12 December 1989, Singh was appointed Lieutenant Governor of Delhi by the President of India. He served in the position for a year, till December 1990. On 25 January 2002, the Government of India announced that the rank of Marshal of the Indian Air Force-highest rank in the India Air Force was to be conferred on Air Chief Marshal Arjan Singh, DFC, with effect from 26 January 2002, in recognition of the most valuable services to the Air Force and the Nation. The President of India, K. R. Narayanan conferred the Five-star rank on Marshal of the Indian Air Force Arjan Singh and handed the Marshal’s baton in a ceremony at the Rashtrapati Bhavan on 23 April 2002.
Personal life
In 1948, Singh married Teji Singh, a lady of his own community and similar family background, in a match arranged by their families. They were married for 63 years before her death in April 2011. In 1949, their first daughter Amrita was born. Three years later, her brother Arvind Singh was born and the Singhs’ youngest child Asha followed another three years later. Teji Singh was the maternal aunt of actress Mandira Bedi.
Later years and Death
He remained active even at 98, continuing to take tea and to play golf twice a week at the Delhi Golf Club. When he was not able to play golf , Even then he used to go to Golf Course and used to watch the game , sitting on his wheel chair. He died at 7:47 p.m. after a cardiac arrest Accorded a state funeral by the Indian government, he was cremated at Brar Square in New Delhi on 18 September with full military honours, including a military flypast by IAF fighter jets and helicopters. The National Flag flew at half-mast in Delhi.
Some interesting facts about him –
ਏਅਰ ਚੀਫ ਮਾਰਸ਼ਲ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਖਾਸੀਅਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਸ਼ਖਸੀਅਤ, ਲੰਬਾ ਚੌੜਾ ਸਰੀਰ, ਗੱਲ ਕਰਨ ਦਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸਲੀਕਾ ਤੇ ਕਮਾਲ ਦੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿੱਪ ਸਨ।ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕਰੀਬੀ ਜਾਣਨ ਵਾਲੇ ਏਅਰ ਵਾਈਸ ਮਾਰਸ਼ਲ ਕਪਿਲ ਕਾਕ ਨੇ ਕਿਹਾ, ”ਉਹ ਖੇਡਣ ਦੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸ਼ੌਕੀਨ ਸੀ ਤੇ ਸਮਾਜਕ ਰੂਪ ਨਾਲ ਮਿਲਨਸਾਰ ਸੀ।ਇੱਕ ਆਮ ਫੌਜੀ ਨੂੰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਮੁਖੀ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਰਮੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦੀ” । ਗੱਡੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਿਤੇ ਜਾਣਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਜੂਨੀਅਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਬਿਠਾਂਦੇ , ਡਰਾਇਵਰ ਨਾਲ ਨਹੀ ” ਉਹ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਹਮੈਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਜੂਨੀਅਰਜ਼ ਲਈ ਰੋਲ ਮਾਡਲ ਰਹੇ”।
ਸਤੰਬਰ 1940 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉੱਥੋਂ 50 ਉਡਾਨਾਂ ਭਰੀਆਂ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਮਹੀਨੇ 80। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਕਾਫੀ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਵੀ ਹੋਈ।ਤੀਜਾ ਗੋਤਾ ਲਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇੰਜਨ ‘ਤੇ ਗੋਲੀ ਲੱਗੀ ਹੈ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਜਹਾਜ਼ ਕਾਫੀ ਥੱਲੇ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਖੌਸੋਰਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕੋਲ੍ਹ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ।ਕਰੈਸ਼ ਲੈਨਡਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਇੰਨਸਟਰੂਮੈਂਟ ਪੈਨਲ ਨਾਲ ਟਕਰਾਇਆ ਤੇ ਡੂੰਘੀ ਸੱਟ ਵੀ ਆਈ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਜਹਾਜ਼ ਕਰੈਸ਼ ਲੈਂਡ ਕੀਤਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗਨਰ ਗੁਲਾਮ ਅਲੀ ਭੱਜਣ ਲੱਗਿਆ।ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਉਹ ਉਸੇ ਤਰਫ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਲੋਕ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।ਇੱਕ ਵੀ ਪਲ ਗੁਆਏ ਬਿਨਾਂ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਨੱਕ ਤੋਂ ਬਹਿੰਦੇ ਖੂਨ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਨਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਭੱਜਣ ਲੱਗੇ ਤੇ ਚਾਰੋਂ ਪਾਸਿਓਂ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਵਿਚਾਲੇ 50 ਗਜ਼ ਅੱਗੇ ਦੌੜ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫੜ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੁੱਠੀ ਤਰਫ ਭੱਜਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।
ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨਾਂ 1944 ਦੀ ਬਰਮਾ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਕਮਾਇਆ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੌਰਡ ਮਾਊਂਟਬੈਟਨ ਨੇ ‘ਡਿਸਟਿੰਗਵਿਸ਼ਡ ਫਲਾਈਂਗ ਕਰੌਸ’ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ।”ਜਦੋਂ ਜਾਪਾਨ ਨੇ ਬਰਮਾ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਾਫੀ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜੀ ਭੇਜੇ ਗਏ। ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਨੰਬਰ 1 ਸਕੁਆਡਰਨ ਨੂੰ ਲੀਡ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।ਤਦ ਉਹ ਸਿਰਫ 25 ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ।”
ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਵਜ਼ੀਰਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਤੈਅਨਾਤ ਸਨ। ਸਿਤੰਬਰ 1940 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉੱਥੋਂ 50 ਉਡਾਨਾਂ ਭਰੀਆਂ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਮਹੀਨੇ 80 ।ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਕਾਫੀ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਵੀ ਹੋਈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੰਫਾਲ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ, 15 ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਇੰਫਾਲ ਦਾ ਰੱਖਿਅਕ’ ਤੇ ‘ਟਾਈਗਰਜ਼ ਆਫ ਇਮਫਾਲ’ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ।”ਡਿਸਟਿੰਗਵਿਸ਼ਡ ਫਲਾਈਂਗ ਕਰੌਸ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਸਨਮਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
-1965 ਦੀ ਜੰਗ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਅਖਬਾਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਛਪਿਆ ਸੀ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਹਵਾਈ ਫੌਜ ਦੇ ਏਅਰ ਮਾਰਸ਼ਲ ਅਸਗਰ ਖਾਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁਰਾਣੇ ਦੋਸਤ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗੁਪਤ ਕਾਲ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਜੰਗ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਪੁਸ਼ਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੱਸਿਆ, -”ਦੋਵੇਂ ਇਮਫਾਲ ਵਿੱਚ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਰਣ ਆਫ ਕੱਚ ਦੀ ਲੜਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਤਾਂ ਅਸਗਰ ਖਾਨ ਨੇ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਫੋਨ ਕਰਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਹਵਾਈ ਫੌਜ ਨੂੰ ਇਸ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।”ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, ”ਫੋਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਤੈਅ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ।””ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਅਫਵਾਹ ਫੈਲੀ ਕਿ ਇਸ ਕਾਲ ਕਾਰਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਪਰ ਇਹ ਸੱਚ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਸਗਰ ਖਾਨ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸਨ ਤੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਖਤਮ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ।”
ਸਤੰਬਰ 1965 ਨੂੰ 4 ਵਜੇ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਯਸ਼ਵੰਤਰਾਓ ਚੌਹਾਨ, ਏਅਰ ਮਾਰਸ਼ਲ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦਾ ਦਫਤਰ, ਕਮਰਾ ਨੰਬਰ 108, ਸਾਉਥ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਕੱਤਰ ਐੱਚਸੀ ਸਰੀਨ, ਏਡਜੁਟੈਂਟ ਜਨਰਲ ਲੈਫਟਿਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਕੁਮਾਰਮੰਗਲਮ ਦੇ ਨਾਲ ਗਹਿਰੇ ਸਲਾਹ ਮਸ਼ਵਰਾ ਵਿੱਚ ਵਿਅਸਤ ਸਨ। ਉਸੇ ਦਿਨ ਛੰਬ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਨੇ ਅਚਾਨਕ ਟੈਂਕਾਂ ਤੇ ਤੋਪਾਂ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ।”ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਹੁਣ ਉਹ ਕੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਤੇ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਨੇ 45 ਮਿੰਟਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਭ ਤੋਂ ਕਰੀਬੀ ਠਿਕਾਣੇ ਪਠਾਨਕੋਟ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਜਹਾਜ਼ ਉਡਾ ਦਿੱਤੇ।”
”2002 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮਾਰਸ਼ਲ ਆਫ ਦਿ ਏਅਰਫੋਰਸ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਸੀ l ਏਅਰ ਵਾਇਸ ਮਾਰਸ਼ਲ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਨੰਬਰ ਦੇ ਲੜਾਕੂ ਪਾਇਲਟ ਸੀ ਪਹਿਲਾ ਆਪ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਦਿਖਾਂਦੇ ਤੇ ਫਿਰ ਬਾਕੀਆਂ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਕਿ ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਕਰੋl ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਕਰਕੇ ਹੀ ਉਹ ਹਵਾਈ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਹੇ ਸਨl 2002 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮਾਰਸ਼ਲ ਆਫ ਦਿ ਏਅਰਫੋਰਸ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਸੀ
ਉਹ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਜਿਆਦਾ ਆਪਣੇ ਫੋਰਸ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕਰਦੇ ਸੀl ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਦੀ ਘਟਨਾ ਹੈ l ਤੀਜਾ ਗੋਤਾ ਲਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇੰਜਨ ‘ਤੇ ਗੋਲੀ ਲੱਗੀ ਹੈ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਜਹਾਜ਼ ਕਾਫੀ ਥੱਲੇ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਖੌਸੋਰਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕੋਲ੍ਹ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ।ਕਰੈਸ਼ ਲੈਨਡਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਇੰਨਸਟਰੂਮੈਂਟ ਪੈਨਲ ਨਾਲ ਟਕਰਾਇਆ ਤੇ ਡੂੰਘੀ ਸੱਟ ਵੀ ਆਈਇੱਕ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਜਹਾਜ਼ ਕਰੈਸ਼ ਲੈਂਡ ਕੀਤਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗਨਰ ਗੁਲਾਮ ਅਲੀ ਭੱਜਣ ਲੱਗਿਆ।ਅਰਜਨ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਉਹ ਉਸੇ ਤਰਫ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਲੋਕ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।ਇੱਕ ਵੀ ਪਲ ਗੁਆਏ ਬਿਨਾਂ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਨੱਕ ਤੋਂ ਬਹਿੰਦੇ ਖੂਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਭੱਜਣ ਲੱਗੇ ਤੇ ਚਾਰੋਂ ਪਾਸਿਓਂ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਵਿਚਾਲੇ 50 ਗਜ਼ ਅੱਗੇ ਦੌੜ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫੜ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੁੱਠੀ ਤਰਫ ਭੱਜਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।
ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਸਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਸਨ l ਸ਼ਾਇਦ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਹੇ।” ਸੀਨੀਅਰ ਚੀਫ ਮਾਰਸ਼ਲ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲਾਂ ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਦਾ ਰਾਜਦੂਤ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਕੀਨੀਆ ਵਿੱਚ ਹਾਈ ਕਮਿਸ਼ਨਰ। ਉਹ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਆਯੋਗ ਦੇ ਸਦੱਸ ਤੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਲੈਫਟਿਨੈਂਟ ਗਵਰਨਰ ਵੀ ਰਹੇ।
ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਜਨੂੰਨ ਗੋਲਫ ਸੀ।ਉਹ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਗੋਲਫ ਖੇਡਦੇ ਰਹੇ।ਆਖਰੀ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਉਹ ਚੱਲ ਨਹੀਂ ਪਾਂਦੇ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੰਜ ਸਿਤਾਰਿਆਂ ਵਾਲੀ ਗੱਡੀ ਦਿੱਲੀ ਗੋਲਫ ਕੋਰਸ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੱਕ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਵਹ੍ਹੀਲ ਚੇਅਰ ‘ਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗੋਲਫ ਖੇਡਦੇ ਹੋਏ ਵੇਖਿਆ ਕਰਦੇ ਸੀ।
‘Awards and decorations
Padma Vibhushan
General Service Medal 1947
Samar Seva Star
Raksha Medal
Sainya Seva Medal
Indian Independence Medal
Distinguished Flying Cross
1939–1945 Star
Burma Star
War Medal 1939–1945
India Service Medal
Insignia Rank Component Date of rank
Pilot Officer
Royal Indian Air Force
23 December 1939
Flying Officer
Royal Indian Air Force
23 June 1941
Flight Lieutenant
Royal Indian Air Force
15 May 1942
Squadron Leader
Royal Indian Air Force
1 April 1944 (acting)
18 May 1945 (substantive)
Wing Commander
Royal Indian Air Force
February 1945 (acting)
15 August 1948 (substantive)
Group Captain
Royal Indian Air Force
16 August 1947 (acting)
Group Captain
Indian Air Force
26 January 1950 (recommissioning and change in insignia)
15 August 1952 (substantive)
Air Commodore
Indian Air Force
12 December 1950 (acting)
1 October 1955 (substantive)
Air Vice Marshal
Indian Air Force
1 May 1958 (acting)
16 June 1960 (substantive)
Air Marshal
(CAS) Indian Air Force
1 August 1964 (acting)
1 December 1964 (substantive)
Air Chief Marshal
(CAS) Indian Air Force
15 January 1966
Marshal of the Indian Air Force
Indian Air Force
26 January 2002
Waheguru ji ka Khalsa Waheguru ji ki Fteh
Add comment