ਜਾਪੁ ਸਾਹਿਬ ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਇਕ ਮਹਾਨ ਰਚਨਾ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਮੁਖ ਮੰਤਵ ਧਰਮ ਦੀ ਜੋ ਉਸ ਵਕਤ ਤਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਖੇਰੂ ਖੇਰੂ ਹੋ ਚੁਕਾ ਸੀ ਮੁੜ ਸਥਾਪਨਾ, ਦੁਸ਼ਟਾਂ ਦਾ ਦਮਨ ਕਰਨਾ ਤੇ ਸੰਤ ਸਾਧੂਆਂ ਨੂੰ ਉਬਾਰਨ ਦਾ ਸੀl ਇਹ ਦਸਮ ਗਰੰਥ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਬਾਣੀ ਹੈ ਤੇ ਨਿਤਨੇਮ ਵਿਚ ਅਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਦੀਆਂ ਬਾਣੀਆ ਵਿਚੋ ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਸਰੇ ਨੰਬਰ ਤੇ ਹੈl ਰਹਿਤਨਾਮੇ ਇਉਂ ਹੁਕਮ ਹੈ
”ਬਿਨ ਜਾਪੁ ਜਪੇ ਬਿਨਾਂ , ਜੋ ਸੇਵੇ ਪ੍ਰਸਾਦ ll ਸੋ ਬਿਸਟਾ ਕਾ ਕਿਰਮ ਹੋਈ , ਜਨਮ ਗਵਾਵੇ ਬਾਦ”l
ਇਹ ਬਾਣੀ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ (1684-1687) ਦੌਰਾਨ , ਪੁਰਾਣੇ ਪੰਜਾਬ , ਨਾਹਨ ਦੇ ਨਗਰ ਪਾਉਂਟਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ , ਜਮਨਾ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਬੈਠੇ ਕੀਤਾ ਸੀ l ਸੰਨ 1699 ਵਿਚ ,ਕੇਸਗੜ ਵਿਚ ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵਕਤ ਜੋ ਪੰਜ ਬਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਠ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਬਾਣੀ ਦਾ ਪਾਠ ਪਹਿਲੀ ਬਾਣੀ,ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਤੋ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈl ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੁਆਤ ਪਹਿਲੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਸ਼ੁਰਵਾਤ ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੀ ਬਾਣੀ ਜਾਪੁ ਸਾਹਿਬ ਤੋ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈl ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨਾ ਲਈ ਮਹ੍ਹਲਾ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਦਕਿ ਦਸਮ ਗਰੰਥ ਵਿਚ “ਮੁਖ ਵਾਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ “l ਸ਼ਬਦ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈl
ਛੰਦ
ਜਾਪੁ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਨੂੰ 199 ਕਾਵਿ ਬੰਦਾ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ , 10 ਛੰਦ ਵਰਤੇ ਗਏ ਹਨ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾ ਦੀ ਕਾਵਿਕ ਬਣਤਰ ਗਣਿਕ ਛੰਦਾ-ਬੰਦੀ ‘ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਹੈ।:
-
ਛਪੈ ਛੰਦ 1 ਵਾਰੀਭੁਜੰਗ ਪ੍ਰਯਾਤ ਛੰਦ 6 ਵਾਰੀ 3. ਚਾਚਰੀ ਛੰਦ 5 ਵਾਰੀ 4.ਚਰਪਟ ਛੰਦ 2 ਵਾਰੀ 5. ਰੂਆਲ ਛੰਦ 1 ਵਾਰੀ 6. ਮਧੁਭਾਰ ਛੰਦ 2 ਵਾਰੀ 7ਭਗਵਤੀ ਛੰਦ 2 ਵਾਰੀ ੮. ਰਸਾਵਲ ਛੰਦ 1 ਵਾਰੀ 9. ਹਰਿਬੋਲਮਨਾ ਛੰਦ 1 ਵਾਰੀ 10. ਏਕ ਅਛਰੀ ਛੰਦ 1 ਵਾਰੀ
Add comment